İbni Haldun'un bir sözünü hatırlayalım

09.04.2020

İbni Haldun, modern histriyografinin, sosyolojinin ve iktisadın öncülerinden kabul edilen 14. yüzyıl düşünürü, devlet adamı ve tarihçisi. Siyasal yaşamı 2 yıl hapiste yatmasına neden oldu. Bedevi kabilelerini çok iyi tanımasından dolayı aranan bir devlet adamı ve danışman oldu. Mısır'da 6 defa Maliki kadılığı yaptı. Şam'ı işgal eden Timur ile görüşmesi bir fatih ile bir bilginin ilginç buluşması olarak tarihe geçti.

Siyasal yaşamdan çekildiği dönemlerde adını tarihe geçiren 7 ciltlik dünya tarihi Kitâbu’l-İber ve onun giriş kitabı olarak düşündüğü Mukaddime'yi yazdı. Eseri, Osmanlı tarih anlayışını derinden etkiledi. Osmanlı Devleti'nin yükseliş ve çöküşü pek çok defa onun teorileriyle analiz edildi. 19. yüzyıldan itibaren ise Avrupalı tarihçiler tarafından keşfedildi ve eserleri büyük takdir gördü. Öyle ki ünlü İngiliz tarihçi Toynbee, aradan geçen yüzyıllardan sonra onun için şöyle demiştir: "Herhangi bir zamanda, herhangi bir ülkede, herhangi bir zihin tarafından yaratılmış en büyük tarih felsefesinin sahibi"

İbni Haldun'un şu tespiti ise psikolojinin ve algıların önemini vurgulaması açısından önemlidir.

"Tarih boyunca bir çok millet fiziksel savaşlar kaybetmiştir ama bu onların yok olmasına sebebiyet vermemiştir. Fakat bir millet psikolojik bir yenilgi yaşadığında, bu, o milletin sonunu getirmiştir.